Το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο είναι ένα. Να πούμε αυτό που σκεφτόμαστε. Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο που λόγω της δύναμης της τιμωρήθηκε άπειρες φορές. Έτσι στην προσπάθεια της να γλυτώσει το κόψιμο μια από τις εφευρέσεις της είναι και ο μύθος. Φυσικά είναι και ο πλάγιος λόγος, αλλά αυτά τα δύο πιστέψτε με κάνουν παρέα. Όταν μέσα στην ιστορία βλέπουμε περιόδους που υπάρχει αυτό που λέμε “Ελευθερία” τότε έχουμε την συνεπή ιστορική καταγραφή και την έκθεση ιδεών. Φυσικά αυτές οι περίοδοι είναι ελάχιστες. Η ελευθερία είναι μαζί με την αυτάρκεια αγαθά που ο κάθε “άρχοντας” τα βάζει στο μάτι. Κι έτσι έχουμε τον Όμηρο.
Ελάχιστες οι πληροφορίες που υπάρχουν για την προσωπική του ζωή. Ωστόσο ένα είναι το σίγουρο. Έζησε σε μια εποχή που η ελευθερία του λόγου δεν ήταν της μόδας. Όπως τα μεσαιωνικά έτσι και τα ομηρικά έπη είναι προϊόντα μιας σκοτεινής εποχής. Έχουμε αναλώσει αρκετές διδακτικές ώρες στο τι θέλει να πει ο ποιητής. Κι αυτό είναι απόλυτα λογικό. Το καθεστώς της τυραννίας ήταν εξαπλωμένο σε όλες τις πόλεις κράτη. Ο τοπικός άρχοντας πολεμούσε εκτός από τους εξωτερικούς εχθρούς και τους εσωτερικούς ηθικούς νόμους. Επίσης χτυπούσε και την δυσαρέσκεια των υπηκόων του. Σ' αυτό το περιβάλλον ο Όμηρος δεν είναι δυνατόν να κάνει μια συνεπή καταγραφή. Ουσιαστικά πρέπει να γράψει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, χωρίς να προκαλέσει δυσαρέσκεια. Σαν καλός τεχνίτης λοιπόν συλλέγει και δημιουργεί ένα εύπεπτο παραμύθι. Απλά για να του δώσει δικαίωμα ζωής το ταράζει στους συμβολισμούς. Αυτή είναι όμως και η δύναμη του.
Όταν αναφερόμαστε στην αρχαιότητα πιστεύουμε πως η δημοκρατία φύτρωσε. Ένα παραμυθάκι που μας διδάσκουν για έναν λόγο. Για να μην ζητάμε δημοκρατία. Η ελευθερία του λόγου και η ευθύνη την διακυβέρνησης από τον λαό είναι κάτι που τρομάζει στις μέρες μας. Έτσι με όπλο της την εκπαίδευση. Φροντίζουν να μας κρύβουν το πως γίνεται η αλλαγή ενός πολιτεύματος. Το παρατήρησα πολύ απλά. Τον Ξενοφώντα τον διάβασα μόνος. Κι αυτό γιατί ανήκει στην κατηγορία του ιστορικού. Το κείμενο του είναι ωμό, ξερό και άχαρο. Ακριβώς ότι γοητεύει τον άνθρωπο στην εφηβεία. Έτσι ακόμα και σήμερα στα σχολεία διαβάζεται με ευθύνη του μαθητή. Έτσι ενώ ο εκπαιδευτικός χρόνος της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ήταν άπειρος, η “Κύρου ανάβαση” και “Η κάθοδος των Μυρίων” περιορίστηκε κάπου στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Αυτό βέβαια δεν βάζει σε σύγκριση κανένα κείμενο. Απλά για μια ακόμα φορά διαπιστώνω το απλό. Αν θες να κερδίσεις κάποιον μην του λες την αλήθεια κι άμα το κάνεις μην την λες απ΄ ευθείας. Βρες ένα καλό παραμυθάκι. Πες πάρα πολλά για να μπερδευτεί ο ακροατής ή ο αναγνώστης. Άφησε πολλά θολά σημεία γεμάτα υπονοούμενα. Ακόμα και ένα εξακριβωμένο ιστορικό γεγονός όπως ο Τρωικός πόλεμος δείχνει σαν να μην έγινε ποτέ. Αυτό είναι και η δύναμη της τέχνης. Ο Όμηρος θα μπορούσε να είναι κάποιος δημοσιογράφος η κάποιος ιστορικός που ξέρει να “μαγειρεύει” τα γεγονότα. Μια τέτοια διάνοια στην εποχή μας θα έβγαζε πολλά λεφτά. Η μόνη διαφορά του άλλωστε από τους σύγχρονούς του, είναι ότι αυτός τα βάζει έστω και έμμεσα με την εξουσία. Οι σημερινοί δημοσιογράφοι την γλύφουν “Έντεχνα”. Από την άλλη ο Ξενοφώντας είναι αυτό που λέμε ο κλασικός ανταποκριτής. Μπαίνει μέσα στην φωτιά και γράφει ακριβός αυτό που βλέπει. Υποκειμενικά βέβαια, αλλά αυτό το δικαίωμα το έχουν όλοι όσοι γράφουν βιωματικά. Δεν έχει άλλωστε κανείς το δικαίωμα να απαγορέψει την λέξη “πονάω”.
Τελικά η δύναμη του Ομήρου είναι ακριβώς αυτή. Μαζεύει ιστορίες και τις σερβίρει σαν παραμυθάκι που μπορούν να το χωνέψουν όλοι. Από τον τύραννο της αρχαϊκής εποχής μέχρι την κοπελίτσα φιλόλογο που διορίστηκε με μέσον και εξασφάλισε την ηρωική έξοδο από το χωριό της.
Αντίθετα ο Ξενοφώντας συγκινεί μόνο την άγρια ράτσα των ανθρώπων που είναι ερωτευμένοι με την αλήθεια. Αλλά αυτοί σε κάθε σημείο του κόσμου θα είναι πάντα μια θλιβερή μειοψηφία. Οι σειρήνες του Οδυσσέα, δανείσουν στον μεγάλο επικό μια ιδιότητα τους. Να χαϊδεύει αυτιά και μάτια. Για αυτό θα είναι πάντα ο πιο ισχυρός.
Ελάχιστες οι πληροφορίες που υπάρχουν για την προσωπική του ζωή. Ωστόσο ένα είναι το σίγουρο. Έζησε σε μια εποχή που η ελευθερία του λόγου δεν ήταν της μόδας. Όπως τα μεσαιωνικά έτσι και τα ομηρικά έπη είναι προϊόντα μιας σκοτεινής εποχής. Έχουμε αναλώσει αρκετές διδακτικές ώρες στο τι θέλει να πει ο ποιητής. Κι αυτό είναι απόλυτα λογικό. Το καθεστώς της τυραννίας ήταν εξαπλωμένο σε όλες τις πόλεις κράτη. Ο τοπικός άρχοντας πολεμούσε εκτός από τους εξωτερικούς εχθρούς και τους εσωτερικούς ηθικούς νόμους. Επίσης χτυπούσε και την δυσαρέσκεια των υπηκόων του. Σ' αυτό το περιβάλλον ο Όμηρος δεν είναι δυνατόν να κάνει μια συνεπή καταγραφή. Ουσιαστικά πρέπει να γράψει την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, χωρίς να προκαλέσει δυσαρέσκεια. Σαν καλός τεχνίτης λοιπόν συλλέγει και δημιουργεί ένα εύπεπτο παραμύθι. Απλά για να του δώσει δικαίωμα ζωής το ταράζει στους συμβολισμούς. Αυτή είναι όμως και η δύναμη του.
Όταν αναφερόμαστε στην αρχαιότητα πιστεύουμε πως η δημοκρατία φύτρωσε. Ένα παραμυθάκι που μας διδάσκουν για έναν λόγο. Για να μην ζητάμε δημοκρατία. Η ελευθερία του λόγου και η ευθύνη την διακυβέρνησης από τον λαό είναι κάτι που τρομάζει στις μέρες μας. Έτσι με όπλο της την εκπαίδευση. Φροντίζουν να μας κρύβουν το πως γίνεται η αλλαγή ενός πολιτεύματος. Το παρατήρησα πολύ απλά. Τον Ξενοφώντα τον διάβασα μόνος. Κι αυτό γιατί ανήκει στην κατηγορία του ιστορικού. Το κείμενο του είναι ωμό, ξερό και άχαρο. Ακριβώς ότι γοητεύει τον άνθρωπο στην εφηβεία. Έτσι ακόμα και σήμερα στα σχολεία διαβάζεται με ευθύνη του μαθητή. Έτσι ενώ ο εκπαιδευτικός χρόνος της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ήταν άπειρος, η “Κύρου ανάβαση” και “Η κάθοδος των Μυρίων” περιορίστηκε κάπου στο τέλος της σχολικής χρονιάς.
Αυτό βέβαια δεν βάζει σε σύγκριση κανένα κείμενο. Απλά για μια ακόμα φορά διαπιστώνω το απλό. Αν θες να κερδίσεις κάποιον μην του λες την αλήθεια κι άμα το κάνεις μην την λες απ΄ ευθείας. Βρες ένα καλό παραμυθάκι. Πες πάρα πολλά για να μπερδευτεί ο ακροατής ή ο αναγνώστης. Άφησε πολλά θολά σημεία γεμάτα υπονοούμενα. Ακόμα και ένα εξακριβωμένο ιστορικό γεγονός όπως ο Τρωικός πόλεμος δείχνει σαν να μην έγινε ποτέ. Αυτό είναι και η δύναμη της τέχνης. Ο Όμηρος θα μπορούσε να είναι κάποιος δημοσιογράφος η κάποιος ιστορικός που ξέρει να “μαγειρεύει” τα γεγονότα. Μια τέτοια διάνοια στην εποχή μας θα έβγαζε πολλά λεφτά. Η μόνη διαφορά του άλλωστε από τους σύγχρονούς του, είναι ότι αυτός τα βάζει έστω και έμμεσα με την εξουσία. Οι σημερινοί δημοσιογράφοι την γλύφουν “Έντεχνα”. Από την άλλη ο Ξενοφώντας είναι αυτό που λέμε ο κλασικός ανταποκριτής. Μπαίνει μέσα στην φωτιά και γράφει ακριβός αυτό που βλέπει. Υποκειμενικά βέβαια, αλλά αυτό το δικαίωμα το έχουν όλοι όσοι γράφουν βιωματικά. Δεν έχει άλλωστε κανείς το δικαίωμα να απαγορέψει την λέξη “πονάω”.
Τελικά η δύναμη του Ομήρου είναι ακριβώς αυτή. Μαζεύει ιστορίες και τις σερβίρει σαν παραμυθάκι που μπορούν να το χωνέψουν όλοι. Από τον τύραννο της αρχαϊκής εποχής μέχρι την κοπελίτσα φιλόλογο που διορίστηκε με μέσον και εξασφάλισε την ηρωική έξοδο από το χωριό της.
Αντίθετα ο Ξενοφώντας συγκινεί μόνο την άγρια ράτσα των ανθρώπων που είναι ερωτευμένοι με την αλήθεια. Αλλά αυτοί σε κάθε σημείο του κόσμου θα είναι πάντα μια θλιβερή μειοψηφία. Οι σειρήνες του Οδυσσέα, δανείσουν στον μεγάλο επικό μια ιδιότητα τους. Να χαϊδεύει αυτιά και μάτια. Για αυτό θα είναι πάντα ο πιο ισχυρός.
Πηγή: Μυθική Αναζήτηση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου